Wisła

Wisła, która przepływa przez Warszawę z południowego-wschodu na północny-zachód posiada dwie, odrębne pod względem fizjograficznym, części: prawobrzeżną i lewobrzeżną. Część lewobrzeżna jest zdecydowanie bardziej urozmaicona. To właśnie na tym brzegu królowej polskich rzek, zachowały się liczne starorzecza Wisły. Stanowią one samodzielne zbiorniki wodne np. Jezioro Czerniakowskie, Łacha Siekierkowska lub – włączone do sieci rzecznej – Jezioro Wilanowskie.

Co o Wiśle każdy Polak wiedzieć powinien?

• najdłuższa rzeka Polski i zlewiska Morza Bałtyckiego (1047 km);
• źródła: stoki Baraniej Góry (Beskid Śląski);
• potoki źródłowe: Czarna Wisełka, wypływająca na wysokości 1107 m n.p.m. oraz Biała Wisełka;
• 5 najdłuższych prawych dopływów (wg kolejności geograficznej): Dunajec, San, Wieprz, Narew, Drwęca;
• 5 najdłuższych lewych dopływów (wg kolejności geograficznej): Nida, Pilica, Bzura, Brda, Wda;
• największe miasta położone nad Wisłą (wg kolejności geograficznej): Kraków, Warszawa, Płock, Włocławek, Toruń, Bydgoszcz, Gdańsk;
• deltę Wisły (Żuławy Wiślane) poniżej Gniewu utworzyły dwa główne ramiona: Leniwka (zach.) oraz Nogat (wsch.);
• od końca XIX w. wody Wisły uchodzą do Bałtyku sztucznym przekopem w okolicach Świbna (część Gdańska).

Wisła przepływa przez Warszawę z południowego-wschodu na północny-zachód. W granicach administracyjnych stolicy znajduje się 28 kilometrów środkowego biegu tej najdłuższej rzeki Polski, pomiędzy jej 498 a 526 kilometrem. Warszawski odcinek Wisły leży w dwóch regionach fizycznogeograficznych (mezoregionach):

• Dolinie Środkowej Wisły na południu,
• Kotlinie Warszawskiej na północy.

Wisła w naturalny sposób dzieli miasto na dwie części:

• część lewobrzeżną, położoną głównie na morenowej równinie denudacyjnej (wysokość do 115 metrów),
• część prawobrzeżną, leżącą w dolinie (wysokość do 90 metrów).

Krajobraz lewobrzeżnej Warszawy jest dużo ciekawszy od przeciwległego i wyróżnia się górującą od 10 do 25 metrów nad dnem doliny skarpą warszawską, będącą krawędzią równiny podciętej przez Wisłę od wschodu. Skarpa biegnie w odległości od kilkudziesięciu metrów do kilku kilometrów od koryta rzeki.

W dolinie Wisły w Warszawie występują liczne starorzecza – niewielkie jeziora będące fragmentami dawnego koryta rzeki i odcięte od obecnego nurtu wskutek wyprostowania koryta (odcięcie tzw. szyi meandru). Są to m.in.:

• na prawym brzegu: jeziora Sporne i Żabie na wawerskich Zbytkach, Jezioro Gocławskie, Jezioro Kamionkowskie w Parku Skaryszewskim,
• na lewym brzegu: jeziora Powsinkowskie, Wilanowskie oraz Czerniakowskie (będące rezerwatem przyrody). Szerokość koryta Wisły w granicach miasta jest zmienna i wynosi od kilometra na południu Warszawy do 600-700 metrów na północy, zwężając się nawet do ok. 350 metrów na wysokości mostu Śląsko-Dąbrowskiego.

Zanieczyszczenie wód

Ścieki

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w roku 2010 do wód powierzchniowych województwa mazowieckiego odprowadzono ponad 270 hm3 ścieków (hm3 = hektometr sześcienny = 100m x 100m x 100m = 1 mln m3) wymagających oczyszczania, z czego 86% stanowiły ścieki komunalne, a 14% ścieki przemysłowe. Procentowy udział oczyszczanych ścieków przemysłowych i komunalnych w ogólnej ilości ścieków wymagających oczyszczania w województwie mazowieckim wzrósł z ok. 65% w 2000 r. do ponad 80% w 2010 r. Z jednej strony jest to korzystna zmiana, ale z drugiej strony sytuacja jest niestety wciąż dużo gorsza niż średnia w Polsce, gdzie ścieki oczyszczane stanowią ponad 90% ogólnej ilości ścieków. Ilość nieoczyszczanych ścieków w województwie mazowieckim spadła niemal dwukrotnie w ciągu ostatniej dekady. Pomimo tej korzystnej tendencji, ścieki nieoczyszczane z terenu województwa mazowieckiego stanowiły prawie 30% takich ścieków w Polsce, co plasuje nasze województwo na niechlubnym pierwszym miejscu w kraju.

TO WAŻNE!

Oczyszczalnie ścieków

Na szczęście, w Warszawie stopniowo powstaje coraz więcej oczyszczalni ścieków. Według danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie w stolicy działa 20 oczyszczalni ścieków (stan na 31.12.2010 r.). Oprócz najliczniejszych oczyszczalni zakładowych (w liczbie 9), przemysłowych (4), a także miejskich (3) i gminnych (3), w stolicy w 2010 r. działała też jedna oczyszczalnia przydomowa, założona przy prywatnym przedszkolu.

Największe oczyszczalnie ścieków w Warszawie:

• oczyszczalnia miejska „Czajka” na Białołęce:
• ścieki komunalne i przemysłowe,
• odbiornik – bezpośrednio Wisła;
• oczyszczalnia miejska „Południe” w Wilanowie:
• ścieki komunalne,
• odbiornik – bezpośrednio Wisła,
• ok. 4 razy mniejsza projektowana maksymalna przepustowość niż w oczyszczalni „Czajka”;
• oczyszczalnia przemysłowa przy EC Siekierki na Mokotowie:
• ścieki przemysłowe i opadowe,
• odbiornik – kanał ujęciowy wody chłodniczej dla zakładu/Wisła,
• ok. 9 razy mniejsza projektowana maksymalna przepustowość niż w oczyszczalni „Południe”.

Potrzeby i wyzwania

• poprawa jakości wody,
• dalsze porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w stolicy,
• oczyszczanie WSZYSTKICH ścieków z terenu Warszawy, m.in. dzięki modernizacji i rozbudowie oczyszczalni „Czajka” wraz z układem przesyłowym ścieków z lewobrzeżnej części miasta i we współpracy z oczyszczalnią „Południe”.

Ciekawostki

Święto Wisły

W maju 2006 r. na warszawskim odcinku Wisły zagościła pierwsza kajakowa masa krytyczna. Wydarzenie odbyło się pod hasłem: „Niech wszystko, co ma wiosła, przepłynie przez środek Warszawy!”. Po zakończonym spływie przez stolicę, można było przenieść się na Kępę Potocką, aby uczestniczyć w II Warszawskim Pikniku Kajakowym. Obie imprezy zostały połączone w 2008 roku w szerszą inicjatywę – Święto Wisły. Wydarzenie odbywa się co roku w maju lub czerwcu (w 2012 roku w dniach 19-20 maja), a głównym organizatorem jest Biuro Sportu i Rekreacji Urzędu m.st. Warszawy. Wszystkie te działania, razem czy osobno, przyczyniają się do coraz lepszej promocji rzeki jako miejsca wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców stolicy. Szczegóły na stronie www.swietowisly.pl

Safari w Warszawie?

Dlaczego nie? I nie mówimy tu bynajmniej o wycieczce do ogrodu zoologicznego. Oferta rejsów po Wiśle jest obecnie tak bogata, że możemy się nawet spotkać z dziewiczą przyrodą i dziką rzeką niczym z XVI wieku. Edukacyjne rejsy Wisłą do Rezerwatu „Wyspy Zawadowskie” to prawdziwe safari w stolicy, organizowane przez Fundację „Ja Wisła”. Uczniowie z pewnością doceniliby taką lekcję biologii i geografii. Szczegóły dostępne są na stronie fundacji pod adresem www.jawisla.pl