Fakty i mity o wędzidełku językowym

Kilka słów o wędzidełku językowym- prawda i mity!

Co to jest wędzidełko językowe?

Wędzidełko językowe to włóknisty twór, który łączy dolną część języka z dnem jamy ustnej. Składa się on z błony śluzowej- tkanek miękkich i elastycznych zarazem (potocznie zwany żyłką pod językiem). Najlepiej widać go kiedy próbujemy unieść język do górnych zębów. Wtedy, kiedy jest  on odpowiedniej długości możemy dotknąć czubkiem języka we wszystkie miejsca w jamie ustnej. [1]

Skrócenie wędzidełka przejawia się brakiem możliwości uniesienia czubka języka ku górze przy szeroko otwartej buzi-odwiedzionej żuchwie, do wałka dziąsłowego. Przy takich próbach  język ulega silnemu przytrzymaniu przy dnie jamy ustnej, często tworząc na koronie (obrzeżu) języka serduszkowate wgłębienie (jednak nie zawsze). Kiedyś sądzone, że „im większe wcięcie znajduje się pośrodku czubka języka, tym bardziej skrócone jest wędzidełko” [2]– dziś już wiemy, że jest to nieprawda.

Jest najczęściej spotykaną wadą anatomiczną jamy ustnej!!!!!

Kto dokonuje oceny długości wędzidełka?

Oceny wędzidełka dokonuje logopeda w porozumieniu z innymi specjalistami tj. chirurgiem i laryngologiem.

Logopeda wykonuje badanie, w czasie którego obserwuje język  w konkretnych jego ruchach (m.in. unoszenie go za górne zęby i na brodę, zakrywanie językiem górnej wargi).Na tej podstawie dokonuje oceny w jakim stopniu dane wędzidełko jest skrócone. Uwaga- czasem logopeda potrzebuje kilku spotkań lub kilku tygodni terapii by móc dokładnie ocenić wędzidełko i jego możliwości. Jego ocena nie jest często taka oczywista szczególnie w przypadku wędzidełek skróconych w stopniu średnim lub nieznacznym.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w budowie wędzidełka,  kieruje pacjenta do właściwego specjalisty (laryngolog, chirurg, foniatra, ortodonta, stomatolog.) To właśnie oni podejmują ostateczną decyzję o przecięciu wędzidełka tj. zabiegu frenotomii.

Po czym poznamy, że dziecko może mieć skrócone wędzidełko:?

Język przy  uniesieniu go do góry, nie sięga za górne siekacze

Przy wyciąganiu języka na brodę pojawia się serduszko (chociaż nie zawsze się ono pojawia nawet przy bardzo skróconym wędzidełku)

Ból przy wykonywanych ćwiczeniach

Ograniczenia swobody (nie wszędzie w jamie ustnej język może dotrzeć)

Ślinienie się (nie zawsze!!!!)

Zgłaszane przez rodziców problemy z karmieniem w dzieciństwie (nie zawsze!!!!)

Jakie są konsekwencje zbyt krótkiego wędzidełka podjęzykowego?

Niesłusznie uważa się, że jedyną konsekwencją wynikającą ze skróconego wędzidełka językowego są wady wymowy. Wada wymowy jest konsekwencją ostateczną, najbardziej widoczną i najłatwiejszą do oceny nawet przez samych rodziców , ale nie jedyną. Jest ona wtórna do konsekwencji pierwotnych takich jak:

Niewłaściwa długość wędzidełka ogranicza ruchy języka, co prowadzi do nieprawidłowego wzorca ssania, połykania i żucia ( brak pionizacji języka).

Dzieci ze skróconym wędzidełkiem nie są w stanie wykonać odruchu ssania w sposób prawidłowy. Skrócone wędzidełko nie pozwala im na uniesienie języka w odpowiedni sposób do góry tak jak w naturalny sposób robi to noworodek podczas karmienia piersią tj. dociśniecie brodawki do wałka dziąsłowego i wytłoczenie z niej pokarmu a następnie przesuniecie jej za pomocą języka ku tyłowi do połknięcia.) Taki odruch ssania u niemowlęcia z przyrośniętym wędzidełkiem jest niemożliwy do wykonania. Język mocno przyrośnięty do dna jamy ustnej nie podniesie się do góry- noworodek szuka wiec sposobu zastępczego.  Jego odruch ssania jest odruchem nieefektywnym, niewydajnym, wymaga znacznie większego wysiłku mięśni języka. U noworodka z prawidłowym wędzidełkiem językowym najmocniej podczas karmienia pracuje czubek języka ( tzw. apeks) co w genialny sposób doskonali jego sprawność. U noworodka ze skróconym wędzidełkiem najbardziej aktywna częścią języka  jest jego środek .Takie dzieci płaczą podczas karmienia, nagle przerywają ssanie,  czasem nie chcą jeść w ogóle, nie najadają się a najczęściej widać u nich wyraźny wysiłek związany z pobieraniem pokarmu

Od pierwszych dni życia, kształtuje się u nich nieprawidłowy wzorzec związany ze ssaniem i połykaniem co wiąże się z ogromnymi konsekwencjami. Te same dzieci w momencie zmiany konsystencji spożywanych pokarmów, będą miały problem z żuciem  a odruchowa przecież reakcja połykania utrwala się nieprawidłowo – z płasko ułożonym językiem i/ lub z wsuwaniem go między zęby. Wszystko to w dalszej konsekwencji prowadzi do wady zgryzu

Kształtuje się wada zgryzu i ślinienie się

Nieprawidłowości związane z językiem kształtują się również w jego pozycji spoczynkowej. Język zalega na dnie jamy ustnej, uniemożliwiając w ten sposób odpowiedni odpływ śliny. Efektem tego zjawiska jest zbieranie się dość dużej ilości śliny pod językiem i częste jej wyciekanie.

Nieprawidłowa artykulacja wielu głosek

Konsekwencją wtórną skróconego wędzidełka, związanych z nim nieprawidłowych wzorców  ssania i połykania, następnie żucia a także wady zgryzu, są wady wymowy. Często dopiero teraz zauważa się u dzieci skrócone wędzidełko zaniedbując jego ważna role od pierwszych dni życia dziecka.

W języku polskim prawidłowa wymowa wielu głosek wymaga uniesienia czubka języka do górnego wałka dziąsłowego. Przy skróconym wędzidełku taka pozycja języka jest niemożliwa. Wówczas dziecko nie wymawia niektórych głosek lub wymawia je w sposób niewłaściwy.

Skrócone wędzidełko językowe sprzyja rozwojowi choroby przyzębia, zanikom kostnym i odkładaniu się kamienia nazębnego.

Kiedy najlepiej wykonać zabieg podcięcia wędzidełka językowego:

Im wcześniej wykona się zabieg frenotomii tym lepiej. Wykonując ten zabieg wcześnie stwarzamy dziecku możliwość prawidłowych wzorców zarówno fizjologiczno-pokarmowych (ssanie, połykanie, żucie) ale także artykulacyjnych. Usuwamy przeszkodę, która niezlikwidowana zaowocuje w późniejszym czasie dużą ilością trudności i niepowodzeń. Oszczędzamy także dziecku stresu związanego z takim zabieg w przyszłości.

Im wcześniej zostanie wykryty ten  problem, tym łatwiej będzie go skutecznie wyeliminować. Niestety, rodzice często zgłaszają się do lekarza dopiero wtedy, gdy ich dziecko rozpoczyna naukę w szkole.

Zabieg podcięcia wędzidełka można wykonać w każdym wieku. Zarówno u dzieci (najlepiej od razu po urodzeniu) jak i u osób dorosłych.

Mity dotyczące wędzidełka podjęzykowego:

Wędzidełko wystarczy podciąć tylko raz – nieprawda- wędzidełko czasem trzeba podcinać wielokrotnie w celu uzyskania najlepszych efektów. (znane są przypadki podcinania wędzidełka po 5- 6 razy). Dzieje się tak dlatego, że podczas zabiegu nie wiadomo jeszcze jaki efekt się osiągnie)

Jest to zabieg bolesny- nieprawda- jest to zabieg w 100% bezbolesny bo wykonywany w znieczuleniu miejscowym

Wymaga całej skomplikowanej operacji po której dziecko odczuwa duży dyskomfort- nieprawda- zabieg trwa kilka minut, od razu po nim można jeść (poza kwaśnymi pokarmami typu cytryna, sok z ogórka).

Wykonuje się go jedynie w znieczuleniu całkowitym- nieprawda- zabieg podcinania wędzidełka językowego, wykonuje się w znieczuleniu miejscowym i trwa on parę minut.

Czasem potrzebne jest wykonanie większego zabiegu ale nie w przypadku zwykłego podcięcia.

Wędzidełko językowe da się rozciągnąć- nieprawda- ćwiczeniami oraz masażami my wędzidełko językowe możemy „rozcwiczyć”, poprawić jego sprawność ruchową, ale nie uzyskamy nimi wzorcowej wymowy, uzyskamy jej gorszą wersję.

O skróceniu wędzidełka językowego mówimy wtedy kiedy przy wysuwaniu języka do brody rysuje się na nim tzw. „serduszko”. Nieprawda- brak serduszka nie wyklucza skróconego wędzidełka

Dlatego drogi Rodzicu pamiętaj- kiedy logopeda kieruje Cię do innego specjalisty-udaj się z dzieckiem na konsultacje.

Logopeda- Agnieszka Żytkiewicz

( na podstawie informacji ze szkolenia „Dyslalia ankyloglosyjna”-

o krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skutecznej terapii- dr B. Ostapiuk)

 

 

[1] E.M. Skorek „Słownik logopedyczny”

[2] E.M.Skorek „ Oblicza wad wymowy” Warszawa 2001 s.56